Na świecie około 1% dzieci rodzi się z wadami serca. W Polsce przychodzi ich na świat dziesięcioro dziennie. Pięcioro z nich wymaga operacji w pierwszym roku życia, w tym dwoje - w pierwszym miesiącu.
Każdego roku w Polsce rodzi się więc około 3600 dzieci z wadami serca. Kardiochirurdzy wykonują około 2800 operacji serca, w tym około 1500 do końca 1 roku życia, a 600 w pierwszym miesiącu życia.
Wady serca są najczęstszymi wadami wrodzonymi. Niektóre są genetyczne, inne powstają około 8-10 tygodnia ciąży z niewyjaśnionych dotąd powodów. Obecnie, dzięki ogromnemu postępowi jaki dokonuje się w kardiochirurgii, możliwe stało się uratowanie dzieci obciążonych nawet bardzo złożonymi wadami serca. Powodzenie interwencji chirurgicznych zależy jednak w bardzo dużym stopniu od tego, kiedy wada serca zostanie zdiagnozowana i w jakim stanie dziecko dotrze do ośrodka specjalistycznego. Niestety nadal wielu ginekologów i pediatrów nie ma pełnej wiedzy o możliwościach skutecznego leczenia skomplikowanych wad serca w Polsce i o tym, że wiele dzieci po kilku operacjach może już teraz normalnie żyć - jeszcze przed kilku laty nie miały takiej szansy.
Historie rodziców dzieci z wadami serca sprowadzają się do 2 typowych scenariuszy:
Jesteś w ciąży? Koniecznie zrób badanie USG około 20 tygodnia ciąży
W krajach wysoko rozwiniętych wady serca są stosunkowo często diagnozowane w trakcie życia płodowego, a to dzięki rutynowym badaniom USG przeprowadzanym w drugim i trzecim trymestrze ciąży.
W Polsce badania te nie są obowiązkowe, a wiele matek rezygnuje z nich w przeświadczeniu, że nawet jeżeli dziecko jest chore, to i tak na pewno je urodzą. Nadal nie wypracował się w świadomości samych kobiet i sporej części lekarzy położników pewien model postępowania z ciężarną, mający na celu zapewnienie maksymalnej opieki jej i nienarodzonemu dziecku. Wiele osób nie poddaje się badaniom prenatalnym, gdyż utożsamia je ze zgodą na aborcję. Czasami decydują również względy finansowe.
Niestety, ciągle zbyt często również wykonanie badania USG w ciąży nie daje kobiecie pełnej gwarancji, że dziecko jest zdrowe. Wielu ginekologów pracuje na przestarzałym sprzęcie, a badania są zbyt krótkie i powierzchowne. Zdarza się również, że lekarz nie jest wystarczająco przeszkolony, by wykryć wady rozwojowe płodu, w tym wady serca. Dlatego ginekolog stwierdzający chociażby prawdopodobieństwo nieprawidłowej budowy serca płodu powinien bezzwłocznie skierować ciężarną na specjalistyczne badanie: Echokardiografię płodu i USG "genetyczne" u kardiologa prenatalnego.
W trakcie tego badania, kardiolog ma możliwość dokładnego poznania obrazu i struktury serca oraz uzyskania informacji o jego funkcjonowaniu. Pozwala to na postawienie najbardziej prawidłowej diagnozy oraz określenie prognozy na przyszłe życie dziecka. W trakcie kontroli kardiolog powinien poinformować rodziców o możliwości korekcji wady serca lub o wskazaniu do przerwania ciąży. Czasami może dodatkowo być wskazanie do przeprowadzenia amiopunkcji (pobranie wód płodowych) lub kordocentezy (pobranie krwi z pępowiny), aby wykluczyć inne genetyczne wady dziecka.
W przypadku kobiety decydującej się na kontynuowanie ciąży, możliwe jest zaplanowanie miejsca porodu, sposobu rozwiązania ciąży oraz postępowania bezpośrednio po porodzie. W sytuacji, gdy na dziecko oczekuje przygotowany zespół specjalistów, którzy od pierwszych chwil życia otaczają je najlepszą opieką - jego szanse na przeżycie znacznie wzrastają.
Rodzice dzieci, u których wady serca zdiagnozowane zostały prenatalnie, podkreślają jak wielkie znaczenie miało to dla nich samych. Mimo ogromnego bólu odczuwanego z powodu wady serca ich dziecka, zyskali czas na psychiczne i organizacyjne przygotowanie się do jego narodzin. Wiele matek, za radą lekarzy, przeniosło się na ostatnie dni ciąży w pobliże ośrodków referencyjnych (tzw. transport in utero), by ich dzieci przyszły na świat właśnie w tych ośrodkach lub w ich najbliższym sąsiedztwie.
Wskazania do wykonania echokardiografii płodu i USG "genetycznego":
Więcej na temat diagnostyki prenatalnej:
Niestety w warunkach polskich większość dzieci zostaje zdiagnozowana dopiero po urodzeniu, w trakcie rutynowych badań pediatrycznych, często zbyt późno lub wcale. Tak powszechne, a w wielu krajach wręcz obowiązkowe badania prenatalne (szczególnie ważne jest USG miedzy 20-24 tygodniem ciąży), nie są u nas ogólnodostępne.
Diagnostyka po urodzeniu jest tym trudniejsza, że w chwili urodzenia dzieci z wieloma, nawet bardzo złożonymi wadami serca sprawiają ogólnie bardzo dobre wrażenie, są różowiutkie, dostają 10/10 punktów w skali Apgar. W niektórych przypadkach nie występują żadne widoczne symptomy, co powoduje, że pediatra może źle ocenić źródło szmerów w sercu.
Do tragedii w części przypadków, szczególnie tych, gdzie przepływ krwi uzależniony jest od przewodu tętniczego Botalla, może już dojść w kilka lub kilkanaście godzin po urodzeniu z chwilą jego zamykania się. Z minuty na minutę pogarsza się wtedy stan zdrowia dziecka, a narastające niedotlenienie wywołuje kwasicę. O ile nie znajduje się ono w specjalistycznym ośrodku medycznym lub w jego pobliżu, w większości wypadków na ratunek może być za późno.
Rodzice, którzy to przeżyli nigdy nie zapomną uczucia bezradność i rozpaczy, jakie ich wtedy ogarnęły. Widzieli twarze lekarzy, którzy nie wiedząc nawet, czy podobne wady serca w ogóle są możliwe do leczenia, próbowali skontaktować się ze specjalistami w różnych rejonach Polski. Często dzieci po wielu godzinach transportu trafiały do ośrodków referencyjnych w stanie ogólnym bardzo ciężkim, co znacznie zmniejszało ich szanse.
Do najczęstszych symptomów wad serca zalicza się:
Symptomy te mogą wskazywać na wadę serca, ale oczywiście o niej nie decydują. Dlatego u dziecka, u którego one wystąpią, należy przeprowadzić dodatkowe badania takie jak: elektrokardiogram, rentgen klatki piersiowej oraz badanie echokardiograficzne.
Jeżeli stan zdrowia Twojego dziecka budzi wątpliwości, gdyż zauważasz któreś z opisanych powyżej symptomów, natychmiast zasygnalizuj to lekarzowi prowadzącemu. Poproś o dodatkowe badania pozwalające wykluczyć wadę serca lub inną. Od Twojej postawy może zależeć bardzo dużo.
Więcej na temat diagnostyki wad serca po urodzeniu:
Opracowała Małgorzata Pawłowska - mama Marty.
Konsultacja medyczna - prof. Maria Respondek-Liberska
W Polsce badania echokardiograficzne płodu metodą Dopplera wykonywane są w nielicznych ośrodkach. Wymagają one od lekarzy ogromnej wiedzy teoretycznej i praktycznej oraz umiejętności sonograficznych z zakresu kilku dziedzin: kardiologii dziecięcej, echokardiografii dziecięcej, neonatologii i położnictwa.
Ośrodki kardiologicznej diagnostyki płodu w Polsce (podobnie jak na świecie) podzielone a na trzy poziomy A, B i C.
"Ośrodki typu C" to eksperci pracujący w 3 ośrodkach:
![]() |
INSTYTUT CENTRUM ZDROWIA MATKI POLKI Zakład Diagnostyki i Profilaktyki Wad Wrodzonych Kierownik Ośrodka: prof. Maria Respondek-Liberska ul. Rzgowska 281/289; 93-338 Łódź tel. (0-42) 271-11-35 |
![]() Joanna Dangel |
II KATEDRA I KLINIKA POŁOŻNICTWA I GINEKOLOGII AM Poradnia Perinatologii i Kardiologii Perinatalnej Kierownik Ośrodka: prof. Krzysztof Czajkowski Kierownik Pracowni: dr n. med. Joanna Dangel ul. Karowa 2; 00-315 Warszawa tel. (0-22) 828-79-25 lub 826-00-51 wew.167 http://fetus.szpitalkarowa.pl http://www.usgecho4d.pl |
![]() Agata Włoch |
ODDZIAŁ KLINICZNY POŁOŻNICTWA I GINEKOLOGII KATEDRA ZDROWIA KOBIETY ŚLĄSKIEJ AKADEMII MEDYCZNEJ Pracownia Kardiologii Prenatalnej Kierownik Kliniki: dr hab. n. med. Krzysztof Sadowski Kierownik Pracowni: dr n. med. Agata Włoch ul. W. Lipa 2; 41-703 Ruda Śląska tel. 0-32 3440741 |